Non, l'occitan es pas una lenga mòrta!!

De nòstre temps, pensam totei que l'occitan es una lenga pas fòrça parlada, e que, en defòra dau cèucle occitan, i a quasi degun que lo compren. Donca de segur, nosautrei coma èsser vident normaus, l'emplegant per poder parlar de causas secrètas davant lo mond. ERROR! L'occitan es pas una lenga mòrta, e i a mai de gent que lo compren que çò que pensan! E en aguère la pròva. Vos vau contar tot aquò.

Primièra experiència: Amb mon amiga Aliça sortissiam d'un balèti e aviam l'occitan dins lo cap, donca "naturalament" èram a parlar occitan dins lo tram. I aviá una mameta a costat de nos que de lònga nos agachava. En tota fisança me tòrne vèrs Aliça e li dise: "Bon me gonfle aquesta mameta de nos agachar de longa a cada còp que dise quauqua ren en occitan. Siam pas de monstres que!" Puèi, bon, contunham nòstra convèrsa. A un moment, sai pas mai dins quina frasa, sortisse lo mòt "sentiment". E la mameta de se sarrar de nos e de nos dire "Pense pas que se dise en occitan "sentiment""... Vau tant vos dire qu'avèm blanquejat. Coma se de ren avèm discutir amb'ela sus l'evolucion de la lenga e donca de son lexica, nos felicitèt de contunhar de parlar occitan dins la vida videnta e partiguèt viure sa vida eilalin. Èra una audenca.

Aquest episòd auriá poscut nos servir de leiçon, mai non. E donca segonda experiènça: Totjorn amb mon amiga Aliça. Èriam au grand balèti d'auton, dins lei comuns. Èriam a parlar de causas intimas entre nosautrei, mai en occitan, dins lo cas que i auriá quauqu'un d'amagar que nos podriá ausir ò escotar! Donca parlaviam, parlaviam e veici un  òme qu'arriba per se lavar lei mans, bon contunhèrem coma se de ren. Puèi cap d'un moment l'òme diguèt "Tè vau beure un pauc d'aiga ieu". Comprenguèrem, qu'un còp de mai, aviá pas que nos que compreniam l'occitan. Partiguèrem donca nos amagar dins un canton, vergonhosas, per lo pas tornar veire. Mai avèm pas d'astre, èra lo cantaire! 

Avètz aquí la pròva que la nòstra lenga es pas tant mòrta qu'aquò! Bon, rai, avèm tanben la pròva qu'ai pas d'astre. 

Benlèu que ara en podèm tirar una leiçon: gardam nòstra polida lenga occitana per un usatge mai digne que de cancalhadge de corredor. 

Amics, legeire, vos dise  a lèu, per un recit nòu de ma vida passionanta.

Una dimenjada de foliá...

Passère una dimenjada tarrible! Tornère descobrir lei balètis! Coma lo diran quauqueis uns d'entre vosautres, es pas tròp. E aquò mercè a Aliça. Vos vau contar coma aquò se debanava.

A la debuta de l'annada, Aliça nos arribèt. Bon es verai qu'a la debuta, ieu m'agradava pas tròp, ai totjorn agut un pauc de mau amb leis estrangièrs. Puei de fiau en agulha, aprenguère a l'aimar aquesta polideta. Fin finala aprenguère lèu a la conèisser, e comencère lèu a la seguir un pauc d'en pertot. Aquò comencèt amb lo talhièr de cants polifonics dau Medoc, e de segur posquère pas partir de la facultat sens tastar lo balèti que seguissiá. Passère doas oras extra-mèga-supra-hyper genialas. Mai doas oras aquò passa lèu, e demorère sus ma fam. Mai superAliça aguèt una solucion, lo balèti dau dimenge que seguissiá, lo de Puèchsarguier. Coma lo dabans èra perfiech, ne'n voliàu pas partir. Mai tota bona causa a una fin.

Aqueste primier balèti me reconcilière amb una cultura que començave de doblidar. Decidère donca de m'entresenhar sus çò qu'es vertadierament. Vau donca vos pertejar çò que trobère:

Lo balèti :

A l'origina èra un bal populari dins la region marselhesa. Aquesta apellacion « balèti » es fòrça represa d'uèi dins Provença tota. Mai abans la guèrra, lo balèti designava de fès lo bal populari que se passava sus lei plaças de vilatges, per mai d'una fèsta. Lo terme de « bal » èra mai emplegat per la dança dins una sala a l'interior.
Per l'occasion lei femnas se fasián polidas, lei monsurs metián sei vestits dau dimenge. Era tanben l'occasion de trobar son partenari de vida.

Que se dançava ?

Fin dau sègle 19, debuta dau sègle 20, en Provença, Aups dau Sud, se dançava essencialament la polka, la scottish, la mazurka, la valsa, lei quadrilhas, amb difèrentas formas. Constituavan lei « danças classicas ». Mai i aviá tanben, segon lei vilas e lei vilatges, lo pas dei patinaires, la troïka, la badoisa, la berlina, lo pas dei dos, la galòpa, l'autrichiena, la guibauda, lei rigaudons... e mai de segur la farandòla, per acabar lo bal e dins lei carrièras dau vilatges per la fèsta patronala, la Sant-Joan, lo carnavau...
Amb l'exòdi vèrs la vila, aquestei danças d'originas popularis e païsanas demorèran a la campanha e oblidadas … ò destronadas per lei danças de salon, mai, mercè a de nombrosas societats e associacions e mai que mai mercè au trabalh immense de colectatge, dins lei campanhas, tot aquest patrimòni culturau nos foguèt transmit. Lei danças tradicionalas son ricas d'una multituda de variantas.

E uèi ?

Entre temps, se apondèran lei borrèia a tres temps, a dos temps, lei rondaus, congos, conchinchina, lei mescluns : cercle circassien, chapelloisa, branlas de la renèissença e contradança, lei corantas e gigas, la tarentela d'Italia, puei, de danças catalanas, sauts de Bearn e sauts bascas, de danças bretonas, irlandesas, d'Israèu ...eta... Toteis aquestei riquesas e toteis aquestei mescluns fan qu'uèi nòstrei balètis son venguts « bals fòlks », ò « bals trad ».
En mai amb lei moviments de populacions, lei viatges, se retrobam totjorn una dança novèla d'aprener.

Leis instruments de musica :

Un accòrdeon diatonic pòt, solet, nos far dançar. Totei leis instruments de musica tròban sa plaça dins leis ensèms de musica tradicionala : instruments ancians, vièlas a ròdas, còrnamusas, fifre e tamborin, flaüta, clarineta, guitaras, banjò que pòdon accompanhar totei menas de percussions.

Ara ai pas qu'una causa de vos dire, vos cau ensajar e vos daissar prene dins aquesta mervelhosa cultura. Aquò es segur vos ne'n podrèm pas sortir sensa l'enveja d'i tornar lèu.

Quora podèm pas dormir...

Aquesta nuech, ai encara viscut aqueste moment tarrible de la jornada... Esser cansada dins son lièch e pas capitar de dormir. E coma tot lo mond (pense) per passar lo temps, sosquère. Mai sosquère a qué? A tot.

Comencère per cantar una cançon, que cambière un pauc per l'adaptar au moment mai pense que la tornaràs trobar:

Dessus ma fenèstra i a un corbatàs
Tota la nuech crida
crida sa cançon.

Se crida, que cride, crida per ren
Crida per emmerdar
Aquò marcha bèn.

Aquelei corbatàs que nauts son
M'empachan de soscar
De soscar a ren.

Òc, es verai, es pas tarrible, mai aièr a 11h dau ser, aviáu la fibra poetica. Urosament, me siáu arrestada aquí. (Rai, a pas empechat la pluèja de uèi). Contunhère de soscar a mai d'una causa. E arribère, a un subjècte qu'ai ja un pauc tractat, mai que me faguèt fòrça rire: mon enfància. En fach me siáu avisada qu'ère un monstre, una missanta bèstia. Qu'aguère d'astre de pas me faire abandonar sus lo bòrd de la rota. Ja sabe pas manjar, aprenguère lèu lèu que manjar ambe lei dets èra mai aisit e mai rapide. Es verai! Ai totjorn manjat lèu, quora èra pichoneta, disiáu qu'èra per acabar primièra e poder parlar tot lo demai dau repais sens èsser interrompuda per quauqu'un. E òc, ja a l'espòca aviáu lo gost de parlar, e de parlar fòrça.
Malurosament, a taula, fasiáu pas qu'aquò de travers! Aviáu tanben un biais particular de demandar d'aiga. Me disiáu, perque s'embestiar a parlar, ieu quora aviáu set, preniáu mon got e tustave sus la taula fins a que quauqu'un comprenguèsse que voliáu d'aiga e que me ne'n balhèsse. De segur costava tròp car de dire mercé. Missanta filha qu'ère.
Puèi tornère pensar ai còps onte traumatisave ma sòrre, que pasmens èra mai vièlha que ieu. Mon daquòs èra de la gitar dins leis escalièrs quora ma maire fasià un penequet. Forçadament, èra per que se faguèsse cridar. Òc, ère vertadièrament poirida coma enfant. (Estranh, avèm totjorn vergonha de se sosvenir de son enfança.) Urosament que ma sòrre a grandit lèu e que prenguèt lo dessus, sequenon auriáu poscut la gitar de la teulissa per la veire plorar un pauc mai.

An aqueste moment, me siáu avisada qu'èra tarrible coma sosvenir, la vergonha me prenguèt (un pauc) e ensagère de soscar a quauqua ren mai. Tornère cantar un pauc, una cançon qu'auriá benlèu poscut m'ajudar:

Sòm Sòm Veni veni veni ...

Mai bon coma previst, aquò m'ajudèt pas. Decidère a aqueste moment d'embestiar d'autres, e causiguère meis amigas C e B que m'ajudèron pas. Una me disiá d'arrestar lo cafè (èra un pauc tard) e l'autra me donèt l'idèa de me levar e de trabalhar. Bof Bof ère pas convençuda. Daissère doncas tombar l'idèa de demandar d'ajuda.
Urosament finiguère per m'endormir.

Aqueste matin arribère a l'universitat tardièra e encara ensomelhada. Demandère au vièlh, se per l'azard, aviá pas una solucion ò doas. Sa solucion èra de passar lo chipelet. De soscar.

Fin finala ambe tot aquò, ieu siáu crebada, crese qu'aqueste còp dormirai ben.

Miracle..

Uèi, vos deviáu parlar de mon aperitiu de diluns, mai dempuei diluns i aguèt un eveniment mai important… TADADAAAAAAM De qu’es ? Retrobère… mon ordinator , mon amorós, mon sol amic, lo sol que me compren (aquò es pas totjorn lo cas rai!!) Mai es un miracle, la tecnologia a tornat en còp mieu.

Mai abans de vos contar coma lo retrobère me fau d’en primier vos contar coma lo perdère.

Tota l’istòria se debanèt l’an passat, au mes de mai, pendent lei parciaus de fin d’annada. Imaginatz, deviáu tornar un dorsièr de literatura dei mai dificils que posquère faire dins ma vida d’estudianta. E vaqui que mon disc dur decidiguèt de crebar e que lo trabalh d’un mes tot entier de cercas e de sasida de texte s’evapora. Adieu l’ordinator, adieu mon polit dorsièr, adieu lo sòm ! Mai m’anatz dire perquè adieu lo sòm? Perquè un còp mon ordinator matat deguère tot tornar trobar, tot tornar faire. Passère la pièger setmana de ma vida ! Cau imaginar : una setmana de parciaus onte passère, la jornada a passar mei partieus e mei seradas e mei nuechs (de còps que i a) a faire mon dorsièr. Una setmana de foliá. E tot aquò sonque perquè aguère pas jamai l’idèa de registrar a cada còp que fasiáu quauqua ren d’important. 

Daissère passar l’estiu sens pensar a l’ordinator amagat dins un canton. Mai la dintrada arribèt lèu-lèu e lei problemas començèron. A la debuta èra un blòg que caliá faire, sens ordinator es puslèu dificil mai urosament qu’avèm una bibliotèca ambe un ordinator. Mai quora la question d’un power point arribèt… e aquì es lo drama… Coma faire un power point sens ordinator ?! Èra una bona question. La sola solucion que trobère èra de demandar a ma sòrre de me prestar lo sieu. Passère donca una dimenjada a faire mon polit power point. Mai mon malastre s’arrestèt pas aicì, un còp arribada au Clapàs, lo diluns d’après, voguère apregondir mon power point. Mai, lo segond drama arribèt a aqueste moment, impossible de tornar alucar la bèstia. Coma aparentament una fes èra pas pron, aviáu pas registat mon trabalh. Puta de vida ai lo malastre que me pega ambe la tecnologia.

Mai au mitan de tot aquò aguère una pichòta lutz quora capitère de tornar alucar l’ordinator pendent tres minutas, enfin pas que lo temps de prene lo power point. OF sauvada. E ieu me pensave aver espetada la bèstia e donca, geinada, tornère l’ordinator a ma sòrre. E sabetz pas qué ? Per ren, lo tornère alucar l’ordinator e marcha coma cau e perfiechament. Puta de vida ! Leis ordinators m’aiman pas.

Bon tot aquò per dire que retrobère mon ordinator aqueste dimenjada. Mai es verai qu’un magician m’ajudèt. Aime mon ordinator ! Quora lo tornère veire aguère quasi la lagrema a l’uèlh. Mon fidèu amic tornère. I a de jorns coma aquò onte siam content de s’èsser levat.

En esperam qu’aquest'ordinator demòre mon amic per encara un moment .

La leiçon de ne’n tirar : totjorn REGISTRAR !!

O me cau vos dire. Aqueu es vertadièrament mon amic ! Aprenguère amb’èu a faire leis accents sens anar dins « insercion » « caractèris especiaus » (…). Aime la tecnologia ! La vida es benlèu pas tant puta qu’aquò. Per aquelei que saupriá pas encara coma faire, pense a mon amic lo romegaire de servici, vos vau faire un cors. Alara per l’accent agut, vos cau apuèjar sus [Ctrl] e lo 4 en meteis temps, puei sus la vocala desirada. Per l’accent grèu es quasi la meteis causa. [Ctrl] [Alt] e 7 en meteis temps e la vocala après. 

Vaquì ambe tot aquò siatz devenguts de professionaus de l’informatic. Vos daisse jogar ambe vòstre clavier. E tòrne lèu-lèu vos aprene de causas novèlas.

Pertença.

Coma un moment de tristum que vòle pertejar ambe vosautrei. Coma ditz Max Roqueta, escriure es un mena de confessa sensa capelan.

Tu, que siás aquí a me legir, as ja vist partir un amic? Conèisses aqueste moment ont deves li dire aurevèire ò benlèu adieu. Mai que sabes pas que dire, quin mòts dire abans l'autre. N'i a tant que volon sortir en meteis temps mai n'i a aucun que capita de sortir. La garganta sarrada, lei lagremas que montan. Mai voles pas plorar, l'i voles pas mostrar que siás triste, perqué aquesta causida, aquesta partença es una oportunitat per èu.

Alara l'agachas, èu sensa ren dire se vira e s'en va, cap a sa novèla vida. Sensa se virar. D'un pas leugier. Desaparèisse dins lo fons dau decor.

E tu siás aquí, a l'agachar, e acabas per daissar rodelar tei lagremas, sensa bolegar, sensa gausar faire ò dire quauqua ren. E te demandas perqué as pas ren dich, perqué li diguère pas que l'aimavas mai que tot, que lo voliás gardar ambe tu. Mai que mai perqué lo sarreguère pas lo mai fòrt possible dins tei braç, coma per gardar un pauc d'èu ambe tu, una odor, una sensacion, un darrier sovenir demòra intacte.

Puèi es arribat lo moment de tornar en còp tieu, e pensas, te remembes lo temps onte auriás pas jamais gausat imaginar qu'aqueste moment arribariá un jorn.

Pareis que cada jorn lo mau se fai mens grand, mens dolorós.

E pasmens, un sovenir, una cançon, una fotò, l'ausida de son nom e lo mau es aquí que se desrevelha au mai que prigond de tu, onte pensavas l'aver ben amagar per lo pas jamais tornar veire.

La vida es aital.

Causissèm pas tot. Un jorn donam un bocin de nos a quauqu'un e aqueste un jorn decida de partir ambe, guidat per una fòrça mai nauta qu'èu.

La vida es aital.

Malurosament, es aquí que lo cap comença de soscar, e acabam per nos dire que benlèu auriá estat melhor de pas jamais lo conèisser, qu'auriam preferir caminar sol pluslèu que dever un jorn l'agachar partir.

Puèi, ven lo moment onte se demandam lo sensa d'aquesta vida, d'arrivadas e de partenças. Coma aculhir quauqu'un en se disant que partirá un jorn. Dins mon cap la question demòra entièra, alara te la pose a tu. Quina auriá estat la melhora solucion? Quina es la melhora actitude?

Per tu, 

Perqué podiava pas passar aqueste aniversari sensa pensar a tu. 

Pensadissa.

Avètz ja legit lo "Direct Montpellier" de bon matin? Vos siatz ja arrestats sus la rubrica "Bref"?, sabètz aquela que parla dei causas tarriblas que se debanan cada jorn... Francament, aquò fa paur. Un matin sus dos vesètz de causas sus leis enfants. Per exemple, uèi, una femna qu'a vendut son pichòt per menar seis autreis enfants a Disneyland!! Ère escandalizada quora veguère aquò! Quau es capable de faire aquesta mena de causa? I a de còp que me demande onte va lo monde. Puèi me susprene a soscar a çò qu'èra la mieuna enfança, de çò qu'auriá poscut me marcar. E sabètz pas qué? I a qu'un solet sovenir que me torna, aquestei dejunars que fasiam ambe mei fraires e sòrres e mei gents, mai per èsser segur que tot lo monde foguèt aquí, lei fasiam lo ser. Quora siam pichòts es tot un concèpte de beure de lach ambe de tartinas lo ser. Es un dei sovenirs mai polits que pode gardar d'aquesta vida passada. E òc parle ja de vida passada, de vida luencha, qu'a passat e trescolat. Avètz pas jamais agut aquesta sensacion que vòstra enfança èra dins una autra vida? Coma s'èra pas vertadièrament vosautrei que l'aviátz viscuda? 

(...)

 Desencusatz qu'ai perdut lo fiau de mei pensadas, aquestei gents que daissan son telefonet alucat e que parton sens... Es la vida que vòu aquò! A prepaus, siáu a legir un libre que me sembla interessant d'evocar aquí. Supause que coneissètz totei lo grand "Max Roqueta", per aquelei que benlèu gausarián pas conèisser vos vau d'en primier educar un pauc. Max Roqueta, mai coma s'entresenha sus de causas tant importantas devrián èsser naturala vos daisse apréner solet. Donca aqueste libre pòrta lo polit nom de "La Cèrca de Pendariès". Bon rai que dich coma aquò lo títol dona pas fòrça enveja mai vos assegure que tre lo primier capítol, sètz pres dedins. Son libre a travèrs una istòria de mètge nos fa una òda a l'escritura, de què vos donar enveja de vos metre a escriure.

"Aime l'esciure. Es una mena de confessa, sens capelan. Vòle dire, sens testimòni. Qu'es adejà, e mai desconegut, en quauque biais, un jutge. E mai durbiguèsse pas la boca. E que vos empeirariá puslèu dins lo silenci. Entre que l'escriure, per lo qu'es sol, dins la patz, la lutz de la candela sul pergamin, es coma una posaraca qu'arrèsta pas de tirar l'aiga dau pensar e de ne sonar d'autra, de las fonsors ont s'amaga. Ont cada paraula muda ne sona una autra, sovent estranja e que res t'auriá permés d'endevinhar que dormissiá dins l'escur de ton èime"

. Vaquí que sona parlar. 

Puèi, per vos faire una confidança, ieu tanben escrive a meis oras perdudas e dins lei mòts de Max Roqueta, m'i retròbe. Ieu, es çò qu'aime en mai dins l'escritura, poder parlar de tot, se liurar completament sens que i ague degun per vos jutjar. E mai, aquesta facultat de nòstre cervèu de trobar de causas en nosautrei, qu'èra tant amagat au mai prigond que e mai nosautrei lei sabián pas aquí. Pense qu'es en escrivant qu'aprenèm vertadièrament a nos conèisser. De tot biais, ieu es lo solet mejans qu'ai trobat per me faire dire çò que sabiáu pas que voliáu dire. Ah! Aquò n'es una de frasa. Podriam passar quauqueis oras a l'analisar mai preferisse vos daissar soscar un pauc. Coma Roqueta, podriàu ne parlar d'oradas de l'escritura e de sei ben-fa mai es pas la tòca dau mieu article. 

Donca, pichòt conselh de vòstra amic Granhòta: legissètz-lo!

Bon, vos daisse en suspense fins a la setmana que ven en vos disant sonque que vos contarai quauquei detalhs de mai sus ma pichòta vida. :D

Una serada pas coma leis autras ...

I a d'unei sers onte avètz enveja de veire quicòm mai, de sortir de vòstre  quotidian. Es a aquest moment que trobatz sus vòstre camin de gents qu'aimatz e ambè quau volètz pertajar aquestei moments. 

E vaquí qu'aqueste ser es arribat, ambe eu lo concèpte grand de la serada entre filhas. D'en primièr, fau començar per lei causas importantas e benlèu tanben un pauc cagantas mai que se lei fasètz amassa es mai simpatic. Donca coma eriam de filhas comenceriam per lei crompas naturalament. Après una passejada dins totei lei seccions en fasent semblant de pas veire lei paquets de tortons que nos tendián lei braç. Fièras d'aver crompat pas que de legums ( o quasi) e de fruchas. Mai tot aquó èra per nos donar bona consciéncia perque una serada entre filhas es pas per manjar de legums o per n'en sortir ambè bona consciéncia.

Ieu ère dintrada per recaptar mei crompas, e après un viatge plen d'aventuras, arribère fins a l'ostau de la granda C (e òc, vau calar son nom per manca d'autorizacion) e vaquí que vese arribar la polida B. Polida òc, mai en pijamà. Aquò a entrinat la serada de segur!! 

Bon après nos a faugut respectar lo bon desrotlament d'aquesta mena de serada. Donca comenceriam per agachar la television, mai leis informacions per restar de joinas seriosas. I a una que comencèt de preparar lo repais, èra una vertadièra DDE, una que trabalha e leis autreis qu'agachan. 

D'autra part, voliáu pertejar quauqua ren qu'avèm vist a la television. Un moviment feminista que vòlon manlevar dau vocabulari lo mòt "Damisèla", lo mai risolièr es la rason. Aquò dintra dins l'intimitat dei femnas, francament es verai? Ieu siáu totjorn contenta qu'un òme me remembre que siáu joina e polida coma una damisèla. 

Bon, tornem a nòstra subjècte. Per nos tornar metre dins l'ambient, siam en cò de C, davant leis informacions ambè una de nosautrei que fa a manjar. E aicí TADADADAM lo filme tant esperat que comença... "Desperate Housewives" !!! Quina filha pòu passar un dimars de ser sens l'agachar? Bon, siam pas perfièchas donca manjeriam davant, (e pas que de legums). Pareis que lei calorias existon pas dins lei seradas entr'amigas.

La serada contunhèt coma aquò, entre "Desperate Housewives" e galejadas e ... de bruchs prigonds e terrifiants que venián dau mai prigond de mon ventre.. A digestion, quora nos tenes!

Tot aquò per vos contar una serada tarribla, qu'espere tornar començar lèu. Segur perquè m'agrada "Desperate Housewives", mai subretot perque aver d'amigas es çò melhor. Quau pòt viure sens aver quauqu'un a quau parlar, ambè quau rire? Ieu ai trobat de gents coma aquò e que, en mai, comprenon mon amor per la nòstra polida lenga occitana.

Vau donca profichar d'aquest raconte per mercejar C e B per aquesta serada e aquesta amistat. Gause lo dire, vos aime polidetas e siáu urosas de vos aver rencontradas! 

Wow crese que siáu venguda coma toteis aqueleis joïnas colegianas que se fan de declaracion d'amor sus lor blòg! Es pas greu, per un còp, assumisse. 

Brave mond, au còp que ven :D